Veganistisch & vegetarisch dieet voor mensen met diabetes type 1

Wat zijn vegetarische en veganistische diëten?

Over het algemeen sluiten vegetarische diëten vlees, zeevruchten of andere producten die deze voedingsmiddelen bevatten uit ^{[2, 3]}. Deze diëten bestaan voornamelijk uit granen, groenten, fruit, peulvruchten, zaden en noten ^[3].

Er is echter variatie binnen vegetarische diëten. Ze kunnen grofweg worden onderverdeeld in:

• Het lacto-ovo vegetarische dieet, ook wel gewoon vegetarisch dieet genoemd. Dit dieet sluit zeevruchten en vlees uit, maar bevat wel zuivel (melk, kaas, boter, yoghurt enzovoort) en eieren ^[3].
• Het veganistische dieet, dat naast vlees en zeevruchten ook zuivel, eieren en andere dierlijke producten uitsluit ^[3].

In het algemeen worden vegetarische diëten vaak in verband gebracht met een aantal gezondheidsvoordelen ^{[2, 3]}. Enkele gezondheidsvoordelen van vegetarische diëten zijn ^[3]: 

• Lager risico op hartaandoeningen
• Lager cholesterolgehalte 
• Lager risico op hypertensie (hoge bloeddruk)
• Lager risico op diabetes type 2
• Lagere BMI (body mass index)
• Minder kanker in het algemeen

Over het algemeen kunnen deze voordelen voor de gezondheid komen doordat vegetarische diëten over het algemeen lagere gehaltes verzadigd vet en cholesterol bevatten, evenals hogere gehaltes aan belangrijke voedingsstoffen zoals vezels, magnesium, kalium, vitamine C en vitamine E (onder andere) ^[3]. 

Aan de andere kant bestaat er bezorgdheid over de vraag of aan de voedingsbehoeften die nodig zijn tijdens de babytijd, kindertijd en adolescentie kan worden voldaan bij het volgen van een vegetarisch of veganistisch dieet ^[2]. Veganistische en vegetarische diëten kunnen leiden tot lagere niveaus van vitamine B12, calcium, vitamine D, zink en vetzuren ^{[2, 3]}.

Een vegetarisch dieet voor mensen met diabetes

Naast hun algemene gezondheidsvoordelen is aangetoond dat vegetarische diëten gunstig kunnen zijn voor het voorkomen van diabetes en het verbeteren van de bloedsuikerbeheersing bij mensen met diabetes type 2  ^{[4, 5]}.

In het geval van diabetes type 1 is het onduidelijk of een vegetarisch dieet kan helpen bij het verbeteren van de behandeling van de aandoening ^[5]. Er zijn echter enkele onderzoeken die gezondheidsvoordelen hebben gevonden voor mensen met diabetes type 1 die een vegetarisch dieet voor diabetici volgen ^{[5, 6]}.

Als je diabetes type 1 hebt, kan een vegetarisch dieet een gezonde optie voor je zijn - maar als je erover denkt om op dit dieet over te stappen, zijn er een paar dingen waar je op moet letten ^[1]. Het is het beste om met jouw zorgteam te overleggen voordat je een nieuw dieet gaat volgen ^[1].

Gaat een vegetarisch dieet goed samen met diabetes? De voordelen:

Vegetariërs hebben over het algemeen een lagere body mass index (BMI) en een hogere insulinegevoeligheid dan omnivoren, wat gunstige effecten kan hebben op de preventie van diabetes type 2 ^[4]. Volgens sommige onderzoeken zou de consumptie van volle granen, fruit en groenten - vooral bladgroenten en wortelgroenten - bijzonder gunstig zijn ^[4]. 

Het is ook gebleken dat het volgen van een vegetarisch dieet de bloedsuikerspiegel verbetert bij mensen die al diabetes hebben ^[4].

In het algemeen wordt een verhoogde inname van volle granen, fruit, groenten en peulvruchten algemeen aanbevolen voor zowel diabetes type 1 als type 2, omdat deze voedingsmiddelen de bloedglucosehuishouding kunnen verbeteren ^[5]. Met name de grote hoeveelheid vezels in deze voedingsmiddelen kan de bloedglucose na de maaltijd verlagen bij mensen met diabetes type 1 of type 2 ^[5].

Daarnaast verlagen de lagere gehaltes aan verzadigde vetten in plantaardige voeding de cardiovasculaire risicofactoren, en deze afname kan potentiële voordelen bieden voor mensen met diabetes ^[6].

Eén onderzoek onderzocht zowel mensen met diabetes type 1 als mensen met diabetes type 2 die acht weken lang een vegetarisch dieet volgden ^[6]. De studie vond de volgende gezondheidsvoordelen voor alle deelnemers ^[6]:

• Verbeterde HbA1c niveaus 
• Lagere totale cholesterolwaarden
• Lager HDL-cholesterol (high-density lipoproteïne)
• Gewichtsverlies
• Lagere niveaus van lipiden (vetten)

Het is echter vermeldenswaard dat de triglycerideniveaus (een ander type vet) in sommige gevallen hoger waren ^[6].

Vegetarische diëten en diabetes: houd hier rekening mee

Er zijn enkele potentiële risico's verbonden aan het volgen van een vegetarisch dieet, vooral als je diabetes hebt.

Het elimineren van vlees- en viseiwitten kan leiden tot het consumeren van meer koolhydraten met het vegetarische dieet ^[2]. Dit kan op zijn beurt de bloedsuikerspiegel verhogen en leiden tot gewichtstoename ^[2]. Daarom is het belangrijk om de glycemische belasting van koolhydraten te controleren en de insuline-inname hierop af te stemmen ^[2]. 

Vegetariër zijn betekent ook niet dat je geen risico loopt op het eten van ongezond, bewerkt voedsel ^[1]. Een gezond vegetarisch dieet bestaat uit hele voedingsmiddelen, dus je moet geraffineerde en bewerkte voedingsmiddelen die additieven bevatten vermijden ^[1]. 

Het eten van veel vezels is ook belangrijk. Een hoge vezelinname in je dieet zorgt voor een langzamere vertering van plantaardige eiwitten, wat weer kan leiden tot een betere glykemische controle ^[1]. Er zijn een paar manieren om je vezelinname te verhogen, zoals het eten van de hele vrucht - inclusief de schil - in plaats van vruchtensap te drinken ^[1].

Zowel veganistische als vegetarische diëten gaan gepaard met een risico op een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, zoals vitamine B12 en n-3 vetzuren, dus dit moet mogelijk worden gecontroleerd en aangevuld ^[2].

Veganistisch dieet en diabetes type 1

Als je diabetes type 1 hebt, kan een veganistisch dieet (ook bekend als een plantaardig dieet) je helpen om je diabetes beter te beheren ^[1]. 

Het wordt echter aanbevolen om eerst met je zorgteam te praten en meer te weten te komen als je wilt overstappen op een veganistisch dieet ^[1].

De voordelen van een veganistisch dieet voor diabetes type 1

De voordelen van een veganistisch dieet voor diabetes type 2 zijn goed gedocumenteerd ^[5]. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat een vetarm veganistisch dieet de insulinegevoeligheid en glykemische controle kan verbeteren bij mensen met diabetes type 2^[5]. Een ander onderzoek toonde ook aan dat veganisme, van alle vegetarische diëten, geassocieerd was met het laagste risico op diabetes type 2 ^[4].

Voor diabetes type 1 is het bewijs schaarser en veganistische diëten zijn nog niet getest in gerandomiseerde onderzoeken ^[5].

Sommige casestudies hebben echter gesuggereerd dat een veganistisch dieet de insulinegevoeligheid kan verbeteren, de behoefte aan insuline kan verminderen en de glykemische controle bij mensen met diabetes type 1 kan verbeteren ^[5].

Veel studies hebben aangetoond dat vetarme, plantaardige diëten het risico op obesitas en cardiovasculaire aandoeningen verminderen, dus het is redelijk om te verwachten dat het verminderen van verzadigd vet als onderdeel van een veganistisch dieet vergelijkbare voordelen zou hebben bij mensen met diabetes type 1 ^[2].

Diabetes type 1 en een veganistisch dieet: enkele voorbehouden

Als je diabetes type 1 hebt en een veganistisch dieet wilt volgen, zijn er een paar dingen waar je rekening mee moet houden.

Ten eerste kan een veganistisch dieet hoger zijn in koolhydraten ^{[2, 5]}. Naast het verhogen van de bloedglucose, vereist het eten van meer koolhydraten een aanpassing van insuline, wat kan leiden tot gewichtstoename en overgewicht ^[2]. Het is belangrijk om je koolhydraatinname in de gaten te houden als je overschakelt op een veganistisch dieet, dus het wordt sterk aangeraden om met een voedingsdeskundige te praten en/of je gezondheidsteam te raadplegen voordat je overschakelt op dit dieet ^[1]. Je gezondheidsteam kan je helpen om je koolhydraatinname in de gaten te houden, en ze kunnen je ook supplementen voorschrijven (zoals vitamine B12) om tekorten te voorkomen ^[1].

Veganisten lopen ook een hoger risico op onvoldoende vetinname en onvoldoende calcium ^[2]. Kies voor groenten met weinig oxalaat en fytaat, sojaproducten, calciumrijk mineraalwater, noten en zaden voor goede calciumbronnen ^[2]. 

Als je overschakelt op een veganistisch dieet, wil je misschien je bloedsuikerspiegel beter in de gaten houden. Een recente casestudy beschreef herhaalde en onverwachte episodes van hypoglykemie die zich voordeden in de eerste paar dagen tot enkele weken na het overstappen op een veganistisch dieet ^[5].

Vegetarische recepten voor mensen met diabetes

Er zijn veel online bronnen die geweldige ideeën bieden voor vegetarische en veganistische recepten. 

De American Diabetes Association (ADA) heeft een Diabetes Food Hub waarmee je recepten op maat kunt zoeken. Vink gewoon de vakjes 'veganistisch' of 'vegetarisch' aan in de receptenfilter of typ 'vegetarisch recept' in het zoekvak ^[7].

De ADA heeft ook boeken gepubliceerd zoals 'The American Diabetes Association Vegetarian Cookbook', dat je hier op Amazon kunt kopen, en 'Vegetarian Pleasures: Quick & Easy Menus for People With Diabetes', hier te koop bij Amazon.

Andere websites met diabetesvriendelijke vegetarische en veganistische recepten zijn onder andere:

• BBC Good Food (Engels) 
• Diabetic Gourmet Magazine (Engels)
• Manjula’s Kitchen (Engels)
• Delicious Magazine (Engels)

Je gezondheidsteam kan je misschien de weg wijzen naar andere online bronnen en vegetarische diabetesrecepten.

Overschakelen op een diabetesvriendelijk vegetarisch of veganistisch dieet kan een gezonde optie zijn met veel voordelen. Er zijn echter ook beperkingen waar je je bewust van moet zijn en je moet je zorgteam raadplegen voordat je op deze diëten overstapt ^{[1, 6]}.

V56_04-2024