Het gebruik van een insulinepomp tijdens de zwangerschap: een handleiding

Zwangerschap en diabetes: het kan een uitdaging zijn

Het managen van de bloedglucosewaarden is tijdens de zwangerschap lastig. Dit komt mede door de voortdurende hormonale veranderingen, lastig ^[2].

Als je diabetes hebt en van plan bent om zwanger te worden, zijn er een aantal dingen waar je rekening mee moet houden:

• Tijdens de zwangerschap zijn streefwaarden voor je bloedglucose strenger dan daarbuiten.^[3]
• Hyperglycemie is tijdens de zwangerschap meer risicovol. Het verhoogt het risico op complicaties bij de geboorte en neonatale problemen. Als je hoge bloedglucose ontwikkelt, is het belangrijk om snel te reageren ^[3].
• Vanwege de voortdurende hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap zal je insulinegevoeligheid schommelen en sterk variëren ^[2], dit kun je zowel tijdens de zwangerschap als na de bevalling ^[3] nog merken. Een voorbeeld:  in het begin van de zwangerschap neemt de insulinegevoeligheid toe ^[1]. Naarmate de zwangerschap vordert, neemt echter de insulineresistentie toe ^[1].
• Het risico op hypoglykemie bij de moeder is hoger tijdens de zwangerschap, vooral in het laatste deel van het eerste trimester en het begin van het tweede trimester. Ook na de bevalling is er een hoger risico  ^[3]. Ongeveer 10% van de zwangere vrouwen met diabetes bezoekt tijdens haar zwangerschap minstens één keer het ziekenhuis vanwege hypoglykemie ^[3]. Dit wordt veroorzaakt door de behoeften van de baby die in de buik groeit ^[2].
• Tijdens de zwangerschap is er een verhoogd risico op diabetische ketoacidose ^[3]. Dit komt doordat zwangerschap een ketogene toestand is ^[3] (een metabole toestand waarin je bloed een hoge concentratie ketonen heeft).
• Misselijkheid, overgeven en een verminderde eetlust kunnen de zwangerschap uitdagender maken voor iemand met diabetes type 1 ^[1].

Door insulinebehandeling wordt getracht om tijdens de zwangerschap gezonde bloedglucosewaarden te bereiken en te behouden om de bovengenoemde risico’s te verminderen. ^[2]

Kun je een insulinepomp gebruiken tijdens de zwangerschap?

Kort gezegd: ja. Het gebruik van een insulinepomp tijdens de zwangerschap wint aan populariteit, omdat het de afgifte van insuline door de gezonde alvleesklier goed imiteert ^[2].

Er zijn inmiddels verschillende richtlijnen die tijdens zwangerschap het gebruik van een insulinepomp aanbevelen ^[2].

Ook diabetesverenigingen en overheidsinstanties staan achter het gebruik van de insulinepomp tijdens de zwangerschap ^{[1, 2]}.

Voordelen en nadelen bij het gebruik van een insulinepomp tijdens de zwangerschap

Er is maar een beperkte hoeveelheid aan hoogwaardige onderzoeksgegevens beschikbaar over insulinepomptherapie tijdens zwangerschappen ^[1]. Echter, de beschikbare onderzoeken suggereren de volgende voordelen en risico's van het gebruik van een insulinepomp tijdens zwangerschap.

Voordelen van insulinepompen

Hieronder vind je enkele voordelen van insulinepomptherapie tijdens zwangerschap:

• Verbetering van HbA1c ^[2]
• Vermindering van hypoglycemische episodes ^[2]
• Verlaging van schommelingen in bloedglucosewaarden ^[2]
• Vermindering van de dagelijkse insulinedosis ^[2]
• Verbetering van de kwaliteit van leven (QOL) ^[2]
• Grote flexibiliteit in levensstijl, met name wat betreft maaltijdschema's en reizen ^[2]
• Gemakkelijkere behandeling van ochtendmisselijkheid ^[2]

De flexibiliteit in de toediening van insuline door een insulinepomp kan je helpen om strakke bloedglucosedoelen te handhaven, ondanks toenemende insulineresistentie gedurende de zwangerschap ^[1]. Pomptherapie maakt nauwkeurige afstemming van insulinedoses mogelijk (tot een tiende van een eenheid insuline) ^[1].

Recente observationele studies (met beperkingen) tonen lagere bloedglucosewaarden bij zwangere pompgebruikers in vergelijking met MDI-therapie, in het eerste en tweede trimester van de zwangerschap ^{[1, 2, 3]}.

Risico's en nadelen van insulinepompen

De risico's en nadelen van insulinepompen zijn onder andere:

• De kosten van insulinepompen en bijbehorende apparatuur zijn hoog ^[2].
• Insulinepompen kunnen leiden tot gewichtstoename ^[2].
• Risico op infectie als de canule niet zoals aanbevolen wordt vervangen ^[2].
• Risico op ketoacidose als de insulineafgifte wordt onderbroken ^[2].
• Onjuist gebruik van bolussen kan leiden tot opstapeling van insuline en lage bloedglucosewaarden ^[2].

Ketoacidose vormt een bijzonder gevaar voor de foetus ^[1]. Bij een pompstoring (of bij ziekte) moeten de regels bij ziekte worden gevolgd ^[1].

Sommige studies hebben hogere percentages miskramen gevonden bij gebruikers van insulinepompen ^[3]. Dit kan echter te wijten zijn aan het feit dat gebruikers van pompen hun zwangerschapszorg eerder planden, waardoor een betere registratie van miskramen plaatsvond ^[3].

Er werd ook een hogere incidentie gemeld van grotere baby's bij vrouwen die insulinepomptherapie gebruikten in vergelijking met MDI-therapie ^[3].

Hoe begin je een zwangerschap met een pomp?

Wanneer je je zwangerschap plant, zou je arts / zorgteam je moeten voorzien van alle informatie die je nodig hebt om te beginnen met insulinepomptherapie.

Je zou met een gespecialiseerde verpleegkundige of diëtiste het volgende moeten bespreken:

• Hoe je een goede bloedglucosebeheersing kunt behouden als je overschakelt van MDI naar een pomp ^[3].
• Hoe je je insulinepompinstellingen gedurende de zwangerschap kunt aanpassen naarmate je behoeften veranderen ^[3].
• Hoe je de instellingen moet wijzigen nadat de baby is geboren ^[1].
• Wat te doen bij onverklaarbare hyperglykemie ^[3].

Het is belangrijk dat je weet hoe je hyperglykemie en ketoacidose kunt voorkomen. In geval de infusieset of pomp faalt kan dit binnen enkele uren optreden ^[3]. Je moet voorbereid zijn met reserve-insulinepennen (zowel langwerkende als snelwerkende insuline) ^[3].

In de eerste dagen na het starten van insulinepomptherapie tijdens de zwangerschap is het belangrijk om extra op je bloedglucosewaarden te letten en om dagelijks contact te houden met je arts of zorgteam ^[3]. Je moet de instellingen van je pomp elke 1-2 dagen aanpassen totdat ze geoptimaliseerd zijn ^[3].

Het gebruik van insulinepomptherapie tijdens de zwangerschap

Als je ervoor kiest om tijdens de zwangerschap een insulinepomp te gebruiken, moet je er rekening mee houden dat de insulinebehoefte sterk zal variëren gedurende de zwangerschap, en je zult regelmatig je pompinstellingen moeten herzien ^[3].

Bijvoorbeeld, in het eerste trimester heb je mogelijk minder insuline nodig ^[3]. Echter, vanaf 16-20 weken zal dit toenemen ^[3].

Je moet de maaltijdinsuline (bolus) overeenkomstig aanpassen. De behoefte aan maaltijdinsuline zal meer veranderen dan de basale insuline tijdens de zwangerschap ^[3].

Je zou ook kunnen overwegen je streefwaarde voor bloedglucose in te stellen op 5,0 mmol/L ^[3]. Als je veel last hebt van hypo’s zou je een hogere waarde kunnen nastreven ^[3].
 

Regels bij ziekte

Over het algemeen zijn de regels voor het gebruik van insulinepomptherapie tijdens ziekte tijdens de zwangerschap hetzelfde als buiten de zwangerschap ^[3].

Echter, omdat vrouwen met diabetes een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van diabetische ketoacidose (DKA) tijdens de zwangerschap ^[3], zijn er enkele belangrijke verschillen:

• Zwangere mensen moeten apparatuur hebben om ketonen in het bloed te meten en mogen niet vertrouwen op het urinetesten voor ketonen ^[3].
• Als de bloedketonen hoger zijn dan 1,0 mmol/L, moet je je insulinedosering verhogen en je ketonen nauwlettend in de gaten houden ^[3].
• Als je diabetes hebt en zwanger bent moet je medische hulp zoeken als je ketonenwaarden hoger zijn dan 3 mmol/L ^[3].
• Als je ketonenwaarden tussen 1,1 en 3 mmol/L liggen en ze na twee uur niet verbeteren, moet je ook medische hulp zoeken ^[3].

Problemen met je pomp oplossen

Over het algemeen is het advies om tijdens de zwangerschap de infusieset en infusieplek elke 24-48 uur te wisselen. Om het risico op verstoppingen (en daardoor hoge bloedglucosewaarden), huidinfecties en/of verminderde insulineopname te voorkomen of te verminderen ^[2].

Als je katheter verstopt, gedraaid of losgeraakt is, kun je een onderhuidse injectie gebruiken om hyperglykemie te voorkomen of te corrigeren terwijl je de katheter vervangt ^[1].

Als dit je bloedglucosewaarden niet corrigeert, moet je de reguliere ‘regels bij ziekte’ volgen ^[1] en de ketonen in het bloed controleren ^[1]. Mogelijk moet je tijdelijk overschakelen op MDI (meerdere dagelijkse injecties) of intraveneuze insuline-infusie in plaats van de pomp ^[1].

Bevalling

Als je van plan bent om je insulinepomp tijdens de bevalling te gebruiken, moeten je glucosewaarden zorgvuldig worden gecontroleerd ^[1]. Je zult mogelijk je basale snelheid of correctiefactor willen aanpassen ^[1].

Over het algemeen wordt aanbevolen om de basale snelheid tijdelijk met 25-30% te verminderen tijdens de bevalling ^[1]. Hypoglykemie moet behandeld worden met een snelle bron van glucose, zoals een zoete drank of glucosegel ^[1].

Als de pomp de bloedglucosewaarden niet adequaat beheert, kan tijdelijk worden overgeschakeld op intraveneuze insuline-infusie terwijl de pomp wordt stopgezet ^[1].

Gebruik van insulinepomp als de baby komt

Na de bevalling verdwijnt de insulineresistentie onmiddellijk ^[1]. De instellingen van de pomp en de insulinedosering moeten hierop worden aangepast ^[1].

Meestal zullen de instellingen na de zwangerschap hetzelfde zijn als voor de zwangerschap ^[1]. Echter, vrouwen hebben tot enkele dagen na de bevalling een verhoogd risico op hypoglykemie ^[3], dus je moet mogelijk de basale snelheid met 10 tot 20% verlagen om hypoglykemie te voorkomen ^[1].

Voor de eerste week na de bevalling wordt een streefwaarde voor de bloedglucose van 6 tot 10 mmol/L aanbevolen ^[3].

Insulinepompen kunnen tijdens de zwangerschap worden gebruikt en ze hebben veel voordelen ^{[1, 2]}.

Echter, er zijn ook risico's waar je rekening mee moet houden ^[2]. Als je tijdens de zwangerschap voor deze technologie kiest, is toewijding, zorg en overleg met je arts/zorgteam nodig om de beste gezondheidsresultaten voor jou en je baby te waarborgen ^[3].

^V14_08-2023