Hyperglykemie: Symptomen, oorzaken en risicofactoren

Wat is hyperglykemie?

Hyperglykemie is de term voor hoge niveaus van glucose (suiker) in het bloed ^[1]. Er zijn een aantal oorzaken van hyperglykemie ^[2], waaronder diabetes ^[1].

Het glucoseniveau in je bloed wordt geregeld door het hormoon insuline, dat wordt uitgescheiden door de alvleesklier ^[1]. Diabetes treedt op bij verhoogde bloedglucosewaarden omdat het lichaam geen of onvoldoende insuline kan produceren, of insuline niet effectief kan gebruiken ^[1].

Als dit lange tijd onbehandeld blijft, kan hyperglykemie leiden tot een reeks complicaties ^[1]. Het goede nieuws is echter dat als je diabetes zorgvuldig behandelt en langdurige hyperglykemie vermijdt, deze complicaties kunnen worden voorkomen of uitgesteld ^[1].

Afhankelijk van welke richtlijnen je leest, zijn er verschillende manieren om hyperglykemie te definiëren.

Wat veroorzaakt hyperglykemie?

Er zijn een aantal verschillende oorzaken van hyperglykemie ^[2].

Bij type 1-diabetes valt het immuunsysteem van je lichaam de insulineproducerende cellen in de alvleesklier aan ^{[1, 2]}. Als gevolg daarvan wordt er geen of heel weinig insuline geproduceerd, met een relatief of absoluut tekort aan insuline ^[1]. Het gebrek aan insuline betekent dat glucose niet van het bloed naar je cellen kan worden getransporteerd (om te worden omgezet in energie) en dat de glucosewaarden in je bloed verhoogd raken ^[1].

Bij type 2-diabetes is hyperglykemie het gevolg van het feit dat je lichaam niet genoeg insuline aanmaakt en ook niet volledig kan reageren op insuline (bekend als insulineresistentie) ^[1].

Er is een breed scala aan andere aandoeningen en medicijnen die ook hyperglykemie kunnen veroorzaken, waaronder ^[2]:

• Schade aan de alvleesklier, zoals door chronische alvleesklierontsteking of alvleesklierkanker
• Hormonale aandoeningen, zoals het syndroom van Cushing
• Gebruik van medicijnen - bijvoorbeeld steroïden
• Ernstig onwel zijn - postoperatief of bij mensen die ernstig ziek zijn
• Zwangerschapsdiabetes, wat voornamelijk komt door verminderde insulinegevoeligheid tijdens de zwangerschap
• Totale parenterale voeding (TPN) en dextrose-infuus (waarbij voedingsstoffen met een katheter in de aderen worden gebracht)

Oorzaken van hyperglykemie bij diabetes

Een hoge bloedglucose kan om een aantal redenen optreden bij diabetes.

Eén mogelijkheid is dat je niet genoeg insuline hebt ingenomen ^[3]. Dit kan gebeuren als je vergeet om je bolusdosis (eenmalige dosis insuline) in te nemen voor een maaltijd, als je jouw dosis verkeerd hebt berekend of als je te weinig dosis hebt ingenomen ^[3].

Een andere oorzaak van hyperglykemie kan veranderingen in je voedselinname zijn ^[3]. Dit kan gebeuren als je maaltijd meer vet of koolhydraten bevat dan je dacht, of als je meer van de maaltijd hebt gegeten dan waarvoor je je insulinedosis had berekend ^[3].

Wat er in je leven gebeurt, kan ook van invloed zijn op je diabetesmanagement, waarbij sommige situaties de kans op hyperglykemie vergroten ^[3]. Dit zijn bijvoorbeeld stress, buitenshuis eten, druk zijn en je moe voelen ^[3]. 

Hyperglykemie kan ook optreden tijdens intensieve anaerobe inspanning als je diabetes hebt ^[4]. Enkele factoren die de kans op een hoge bloedglucose tijdens het sporten kunnen verhogen, zijn het verlagen van je dosis insuline om hypoglykemie te voorkomen, het eten van te veel koolhydraten tijdens het sporten en 'anaerobe' training van hoge intensiteit ^[4].

Risicofactoren voor hyperglykemie

Hyperglykemie komt vaak voor bij mensen met diabetes ^[3]. In een onderzoek meldde 61,9% van de mensen met type 1- en type 2-diabetes dat ze in de afgelopen week ten minste één episode van postprandiale hyperglykemie (hyperglykemie na een maaltijd) hadden doorgemaakt ^[3].

Er zijn een aantal factoren die je risico op hyperglykemie kunnen verhogen, waaronder ^[2]:

• Een hoge BMI (body mass index)
• Een familiegeschiedenis van type 2 diabetes
• Bepaalde etnische achtergronden
• Hoge bloeddruk
• Hoge niveaus van vetten in het bloed
• Diabetes hebben gehad tijdens een zwangerschap
• Aanwezigheid van polycysteus ovarium syndroom

Diabetische hyper symptomen en tekenen

Wanneer je bloedsuikerwaarden iets hoger zijn dan normaal, ervaar je meestal geen symptomen. 

De meest voorkomende symptomen van hyperglykemie (en diabetes) zijn ^[1]:

• Abnormale dorst en een droge mond
• Vaak plassen, vooral 's nachts (inclusief bedplassen)
• Gebrek aan energie, vermoeidheid en lusteloosheid
• Honger
• Wazig zicht
• Plotseling gewichtsverlies
• Langzaam helende wonden
• Terugkerende infecties

Vroegtijdige waarschuwingssignalen van hyperglykemie

Als je diabetes hebt, wil je waarschijnlijk zo vroeg mogelijk ontdekken wanneer je hyperglykemie hebt. 

Een onderzoek vroeg mensen met diabetes hoe ze wisten dat ze een hyperglykemische episode hadden ^[3]. Meestal werd hyperglykemie ontdekt door bloedglucosetests ^[3]. 

De volgende meest voorkomende manier waarop respondenten wisten dat ze hyperglykemie hadden, werd beschreven als 'ze voelden zich gewoon niet goed' ^[3]. 

Deelnemers meldden ook vaak moeten plassen als een belangrijke indicator ^[3].

Ernstige symptomen van hoge bloedglucose

De meest voorkomende symptomen van hyperglykemie zijn ^[2]:

• Vaker plassen dan normaal (polyurie)
• Meer vloeistoffen drinken dan normaal (polydipsie)

Een minder direct symptoom is onverwacht gewichtsverlies ^[2].

Als een hoge bloedglucosewaarde niet wordt behandeld, kan dit leiden tot verergering van de symptomen waarvoor behandeling nodig kan zijn. Deze kunnen zijn ^[2]:

• Lethargie
• Veranderingen in je mentale toestand
• Symptomen van het zenuwstelsel

In echt ernstige gevallen kan iemand met ernstige hyperglykemie in een comateuze toestand raken ^[2].

Complicaties van hyperglykemie

Als je hyperglykemie onbehandeld laat, kan dit leiden tot een aantal complicaties - zowel op korte als lange termijn ^{[2, 5, 6]}

Hyperglykemische hyperosmolaire toestand (HHS)

Hyperglykemische hyperosmolaire toestand (HHS) wordt geclassificeerd als een diabetische noodsituatie ^[5]. Het komt vaker voor bij volwassenen en ouderen en ontstaat meestal geleidelijk in de loop van dagen tot weken ^[5].

De kenmerken van HHS zijn [5]:

• Hyperglykemie - verhoogde bloedglucose
• Hyperosmolariteit - het bloed is geconcentreerder dan normaal
• Geen acidose - je bloed is minder zuur dan normaal
• Mentale veranderingen - veranderingen in je gedrag

Als je HHS hebt, ben je vaak erg uitgedroogd [5]. HHS wordt in het ziekenhuis behandeld met zorgvuldige controle, intraveneuze (IV) vloeistoffen om de uitdroging te corrigeren en insuline om de bloedglucose te verlagen [5].

Diabetische ketoacidose (DKA)

Diabetische ketoacidose is een ernstige aandoening die meestal wordt veroorzaakt door verlaagde insulinespiegels in je bloed, verminderd glucosegebruik en verhoogde glucoseproductie ^[6]. 

De belangrijkste kenmerken van DKA zijn ^[6]:

• Hyperglykemie - hoge bloedglucosespiegels
• Acidose - te zuur bloed
• Ketose - de aanwezigheid van ketonen in het bloed 

DKA kan zich vrij snel ontwikkelen, soms in minder dan 24 uur ^[6].

De symptomen van DKA zijn meestal:

• Misselijkheid en braken [2]
• Buikpijn [2]
• Meer plassen dan gewoonlijk (polyurie) [6]
• Veel meer drinken dan gewoonlijk (polydipsie) [6]
• Veel meer eten dan gewoonlijk (polyfagie) [6]
• Zwakte [6]
• Snelle, oppervlakkige ademhaling [2]

Sommige mensen kunnen minder alert zijn ^[6]. Dit kan variëren van verwardheid tot een coma in zeer ernstige gevallen ^[6].

DKA is een medisch noodgeval ^[5]. Als je denkt dat je DKA hebt, moet je naar het ziekenhuis gaan waar je onderzocht en behandeld kunt worden.

Als je een zeer vroege of milde DKA hebt, kun je in het ziekenhuis worden behandeld met oraal toegediende vloeistoffen en vervolgens naar huis worden gestuurd ^[6]. Meestal moet je worden opgenomen in het ziekenhuis waar je wordt behandeld met intraveneuze vloeistoffen, een insuline-infuus en vervanging van bepaalde chemische stoffen in je bloed ^[6].

Bij ernstige DKA kan het nodig zijn om iemand op te nemen op de intensive care voor behandeling en bewaking.^[6]

Langetermijncomplicaties van hyperglykemie

Als het onbehandeld blijft, kan een hoge bloedglucosewaarde gedurende lange tijd schade veroorzaken aan veel verschillende delen van je lichaam - het kan problemen veroorzaken met je ogen, nieren, zenuwen, hart en bloedvaten ^[2].

De schade van hyperglykemie leidt tot aandoeningen aan ^[1]:

• Het hart en de bloedvaten, waardoor het risico op hartaanvallen, angina pectoris en bloedvatproblemen toeneemt
• De ogen, wat kan leiden tot verminderd gezichtsvermogen en blindheid door schade aan de kleine bloedvaten in het oog
• De nieren, wat leidt tot chronische nierziekte
• De zenuwen, met schade die leidt tot abnormaal gevoel en gevoelloosheid, meestal in de voeten

Hoewel deze lijst ontmoedigend kan lijken, kan je behandelteam je helpen. Ze zullen je regelmatig screenen op complicaties die samenhangen met een hoge bloedglucose ^[1]. Als er tekenen zijn dat er zich een complicatie kan ontwikkelen, kunnen ze je helpen veranderingen aan te brengen die het probleem kunnen voorkomen of behandelen ^[1].

Het effectief en efficiënt beheren van hyperglykemie kan uw risico op het ontwikkelen van deze complicaties verminderen en ze helpen voorkomen ^{[1, 2]}.

Hyperglykemie, of hoge bloedglucose, kan worden veroorzaakt door een reeks aandoeningen, waaronder diabetes ^{[1, 2]}. Het kan op korte termijn leiden tot ernstige complicaties, waaronder diabetische ketoacidose en hyperglykemische hyperosmolaire toestand ^{[5, 6]}.

Op de langere termijn kan hyperglykemie, als het niet onder controle wordt gehouden, leiden tot complicaties aan de ogen, het hart, de nieren, de zenuwen en de bloedvaten ^[2].

Het beheren van je bloedglucose en de mogelijke complicaties van je diabetes is een van de dingen waarmee je zorgteam je zal helpen ^[1]. Als je vragen hebt over je bloedglucosewaarden of als je zich zorgen maakt over je risico op complicaties, zullen ze samen met je deze vragen beantwoorden.

Als je wilt weten hoe je met hoge bloedglucosewaarden moet omgaan, inclusief hoe je hyperglykemie in een noodgeval moet behandelen, dan kan ons artikel over de behandeling van hyperglykemie je helpen.

V117_09-2024