Diabetes type 1 en lichaamsbeweging

De voordelen van lichaamsbeweging bij diabetes

Lichamelijke activiteit is voor iedereen belangrijk. Ook voor iemand met diabetes type 1 ^[3].

Regelmatig sporten kan tal van gezondheidsvoordelen hebben voor mensen met diabetes ^{[1, 2]}. Enkele van deze voordelen zijn:

• Verbeterde cardiovasculaire conditie ^{[1, 2, 3]}
• Gezondere bloedvaten ^[1]
• Betere lichaamssamenstelling ^[1]
• Verbeterde kwaliteit van leven ^[1]
• Verbeterde insulinegevoeligheid ^{[2, 3]} en een verminderde behoefte aan insuline ^[1]
• Minder en minder ernstige complicaties van diabetes ^[1]
• Sterkere spieren ^{[2, 3]}
• Betere triglyceriden- en cholesterolniveaus (LDL) ^[3]
• Lagere tailleomtrek en lager lichaamsgewicht ^[3]
• Verbeterde A1C-waarden ^[3]
• Lagere sterftecijfers ^[4]

Het wordt aanbevolen dat zowel kinderen als volwassenen met diabetes type 1 regelmatig aan lichaamsbeweging doen ^[3].

Hoe lichaamsbeweging de bloedglucosewaarden kan beïnvloeden

Bij een persoon zonder diabetes blijven de bloedglucosewaarden tijdens beweging, gedurende enkele uren zonder eten normaliter op een relatief stabiel niveau ^[1].

Bij mensen met diabetes type 1 kan lichaamsbeweging echter het risico op hypoglykemie (lage bloedglucosewaarden) en hyperglykemie (hoge bloedglucosewaarden) verhogen, tenzij de koolhydraatinname of insulinedoses dienovereenkomstig worden aangepast ^{[1, 2, 4]}.

Over het algemeen kan lichaamsbeweging worden onderverdeeld in twee hoofdtypen: aerobe en anaerobe activiteiten. Of lichaamsbeweging ervoor zorgt dat je bloedglucosewaarden stijgen of dalen, hangt af van het type oefening dat je doet ^[5].

Hoewel lichaamsbeweging over het algemeen gunstig is voor mensen met diabetes type 1, moeten voorzorgsmaatregelen worden genomen om het risico op hypoglykemie en hyperglykemie te vermijden ^{[2, 3, 4]}.

Elke persoon met diabetes type 1  is echter anders en lichaamsbeweging kan de bloedglucose variabiliteit bij elke persoon op een andere manier beïnvloeden ^[3].

Voordat je met lichaamsbeweging begint, is het belangrijk om met je arts / zorgteam te bespreken welke activiteiten het meest geschikt voor jou zouden kunnen zijn ^[6]. Je zorgverlener houdt rekening met eventuele variaties voordat hij of zij een type en duur van lichaamsbeweging aanbeveelt die waarschijnlijk goed voor je zal werken. ^[3]
 

Aërobe lichaamsbeweging

Aërobe inspanning omvat het herhaaldelijk en continu bewegen van grote spiergroepen ^[2]. Dit type oefening is meestal langer van duur maar minder intensief ^[5].

Typische aërobe activiteiten zijn ^[1,2,4]:

• Zwemmen
• Joggen of rennen
• Fietsen
• Wandelen
• Stevig wandelen
• Aerobics
• Dansen

Tijdens aërobe oefening kunnen je bloedglucosewaarden sterk dalen als je diabetes type 1 hebt ^[1,5].

Anaërobe lichaamsbeweging

Anaërobe inspanning is over het algemeen korter maar met hoge intensiteit ^[5]. Dit type oefening omvat korte, herhaalde oefeningen met gewichten, gewichtapparaten, weerstandsbanden of het gebruik van je eigen lichaamsgewicht om kracht op te bouwen ^[4,5]. Deze oefening is korter van duur maar intensiever ^[5].

Typische anaërobe activiteiten zijn ^[1,5]:

• Gewichtheffen / weerstandsoefeningen
• Sprinten
• Boksen
• IJshockey
• High-intensity interval training

Tijdens deze oefeningen kunnen je bloedglucosewaarden stijgen als je diabetes type 1 hebt ^[5].

Aanbevelingen voor lichaamsbeweging

Het wordt over het algemeen aanbevolen dat mensen met diabetes proberen hun zittende tijd (de tijd dat iemand zit of ligt) te minimaliseren en regelmatig zowel aerobe als anaerobe oefeningen te doen ^[3].

De meeste volwassenen met diabetes type 1 zouden wekelijks minstens 150 minuten matig tot intensieve aërobe oefening moeten doen, verspreid over minstens drie dagen met niet meer dan twee rustdagen ertussen ^[3].

De American Diabetes Association (ADA) beveelt ook 2-3 weerstandsoefeningen per week aan op niet-opeenvolgende dagen voor deze groep ^[3].

Aanbevelingen (en voorzorgsmaatregelen) variëren afhankelijk van individuele factoren, dus het is het beste om met je arts / diabetesteam te praten over het aanpassen van een oefening- of fitnessplan aan jouw individuele behoeften ^[2].

Hypoglykemie en lichaamsbeweging: voorzorgsmaatregelen en tips

Bij mensen met diabetes type 1 kan lichaamsbeweging leiden tot hypoglykemie als je insulinedosering of koolhydraatinname niet wordt aangepast ^{[3, 4]}. Mensen met diabetes type 1 geven aan dat het risico op hypoglykemie de grootste barrière is die hen ervan weerhoudt om te sporten ^[1].

Elke persoon met diabetes type 1 dient aangepaste aanbevelingen te krijgen voor lichamelijke activiteit en oefening die zijn afgestemd op hun individuele behoeften ^[2].

Op basis van verschillende studies en richtlijnen kunnen de volgende tips en strategieën helpen om door lichaamsbeweging veroorzaakte hypoglykemie te voorkomen:

• Controleer je bloedglucosewaarden voordat je gaat sporten ^[6]. Als je bloedglucosewaarden lager zijn dan 5,0 mmol/L voordat je gaat sporten, suggereert de ADA om een kleine snack van 15-30 g koolhydraten te eten voordat je gaat sporten ^{[2, 3]}. 15-30 g koolhydraten kan bestaan uit twee eetlepels rozijnen, een half glas vruchtensap of gewone, niet-light frisdrank, of glucose tabletten ^[6].
• Je kunt ook je bloedglucosewaarden verhogen door meer koolhydraten te eten vlak voor, tijdens en direct na het sporten ^{[1, 4]}. Het aantal koolhydraten waarmee je je inname moet verhogen, kan ook afhangen van of insulineniveaus tijdens de training kunnen worden verlaagd, het tijdstip waarop je traint, je gewicht en de intensiteit/duur van de activiteit die je doet ^{[2, 3, 4]}.
• Je kunt de bolus-insulinedosering voor de maaltijd verlagen of de basale insuline-instellingen van je insulinepomp verlagen ^[4]. De vermindering van insuline voor de maaltijd vóór de training kan variëren tussen 25% en 75%, maar dit hangt af van de intensiteit en duur van de training ^[2].
• Probeer korte sprints en intermitterende, intensieve korte periodes van oefening (duur van 10-15 seconden) op te nemen in je aerobe oefeningen ^[1]. Een andere voorgestelde strategie is het doen van sprints aan het begin of aan het einde van matig-intensieve activiteiten, wat bescherming kan bieden tegen hypoglykemie ^{[2, 4]}.
• Doe weerstandstraining (zoals gewichtheffen) vóór of na aërobe oefeningen ^[1]. Weerstandstraining heeft aangetoond een beschermend effect te hebben tegen door oefening veroorzaakte hypoglykemie bij volwassenen ^{[1, 2, 4]}.
• Let erop dat laat op de dag of 's avonds sporten het risico op nachtelijke hypoglykemie kan verhogen ^[4]. Om dit te voorkomen, kun je proberen de basale snelheid van je insulinepomp 's nachts met ongeveer 20% te verlagen, vanaf het slapengaan tot 3 uur 's ochtends ^[4].

Je arts / zorgteam kan je begeleiden bij het voorbereiden op lichaamsbeweging en het minimaliseren van het risico op hypoglykemie ^[6].

Hyperglykemie en lichaamsbeweging: risico's minimaliseren

In sommige gevallen kan intense lichamelijke activiteit ervoor zorgen dat de bloedglucosewaarden stijgen, vooral als ze al hoog waren voordat je ging sporten ^{[3, 4]}. Voorbeelden van korte intense oefeningen zijn sprinten, weerstandstraining of high-intensity interval training ^[4].

Als je bloedglucosewaarden boven de 13,9 mmol/L liggen, test dan eerst op ketonen ^[2].

Ketonen zijn stoffen die ontstaan wanneer je lichaam vet afbreekt voor energie ^[6]. De aanwezigheid van ketonen in je urine geeft aan dat er niet genoeg insuline in je lichaam is om de bloedglucosewaarden onder controle te houden ^[6]. Je moet geen lichamelijke activiteit verrichten als er hoge ketonwaarden aanwezig zijn ^[2]. Sporten met hoge ketonwaarden brengt het risico op ketoacidose met zich mee, een ernstige complicatie van diabetes die onmiddellijke behandeling vereist ^[6].

Om dit te voorkomen, kan een kleine dosis snelwerkende insuline na het sporten of een tijdelijke verhoging van de basale insuline-infuus bij gebruikers van insulinepompen voldoende zijn om het risico op hyperglycemie te vermijden ^[4].

Het belang van regelmatige bloedglucosetests

De reactie op bovenstaande strategieën kan afhankelijk zijn van individuele kenmerken zoals leeftijd of geslacht ^[1]. Bovendien kunnen veel fysieke, psychologische en zelfs emotionele factoren de reactie van een persoon op lichaamsbeweging beïnvloeden ^[1].

Daarom is het belangrijk om je bloedglucosewaarden voor, tijdens en na het sporten te testen (of gebruik te maken van continue glucosemonitoring) om te zien hoe verschillende soorten lichaamsbeweging je bloedglucosewaarden beïnvloeden ^[1].

Lichaamsbeweging wordt aanbevolen voor het behoud van de gezondheid van mensen met diabetes type 1 ^{[1, 2, 3]}.

Er zijn echter risico's waarvan je op de hoogte moet zijn, evenals maatregelen die je kunt nemen om die risico's te voorkomen ^{[2, 3, 6]}. Iedere persoon met diabetes type 1 is anders ^[2]. Praat voor je begint met sporten met je arts/ diabetesteam om de vorm van lichaamsbeweging te vinden die het beste bij jou past ^[6].

^V15_08-2023