Voedingswaardetabel lezen en begrijpen bij diabetes
Voor mensen die leven met diabetes kan kennis van de voedingswaardetabel helpen om gezond te eten en inzicht te krijgen in de eigen voedingskeuzes voor een uitgebalanceerd dieet.1
Maar de voedseletiketten zijn niet altijd gemakkelijk te ontcijferen. Dus hoe ontcijfer je de informatie op levensmiddelen etiketten als je diabetes hebt?
Is etikettering van de voedingswaardetabel in alle landen hetzelfde?
Kort gezegd: niet helemaal. Internationale organisaties, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), bieden regeringen richtlijnen voor het opzetten van systemen voor levensmiddelenetikettering, maar landen zijn niet wettelijk verplicht om de aanbevelingen op te volgen of een specifiek type etiket te gebruiken.2,3
Verschillende landen hebben net iets andere systemen voor de etikettering van levensmiddelen. Sommige landen gebruiken bijvoorbeeld alleen getallen en verhoudingen om aan te geven hoeveel van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voedingsstoffen een product bevat, zonder hier uitleg over te geven.2
Andere landen maken gebruik van een kleurcodesysteem om aan te geven wanneer een voedingsmiddel een lage, gemiddelde of hoge hoeveelheid van een voedingsstof bevat (de kleur rood wordt bijvoorbeeld gebruikt om aan te geven dat een product veel verzadigd vet of zout bevat).2
Sommige landen hebben ook specifieke regels die bepalen dat voedselverpakkingen allergenen moeten vermelden, terwijl andere landen dergelijke regels niet volgen.4
Internationale consensus over voedseletiketten
De WHO en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) adviseren om op de etiketten van voorverpakte levensmiddelen onder andere het volgende te vermelden:5
- de lijst van ingrediënten, in afnemende volgorde van gewicht (van hoogste naar laagste gewicht)
- allergenen en additieven
- een beknopte kleurcode-uitleg, zodat de voedingswaarde van de verpakkingsinhoud snel en eenvoudig te herkennen is
Op het etiket moet ook het volgende staan:5
- de hoeveelheid energie per 100 g of 100 ml, of de hoeveelheid energie in een aanbevolen portie, uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) en kilojoules (kJ)
- het aantal grammen eiwit, koolhydraten en vet per 100 g of per 100 ml van het levensmiddel, of per voorgestelde portie
- De hoeveelheid vitamines en mineralen in het product, uitgedrukt in metrieke eenheden (gram, milligram of microgram) en/of als percentage van de voedingswaardereferentie (of dagelijkse waarde) per 100 g, per 100 ml of per verpakking (als de verpakking één portie bevat)
Hoe voedseletiketten lezen
Het lezen van levensmiddelen etiketten helpt mensen met diabetes om de regie te nemen, vergemakkelijkt het tellen van koolhydraten en helpt de bloedsuikerspiegel binnen het normale bereik te houden.6
Maar levensmiddelen etiketten kunnen verwarrend zijn. Uit onderzoek blijkt dat mensen met diabetes vaak niet echt gebruikmaken van levensmiddelen etiketten, of moeite hebben om snel te berekenen hoeveel ze van een voedingsstof nodig hebben op basis van de informatie op het etiket, ongeacht hun lees-, schrijf- en rekenvaardigheid.1,6
Een specifiek aspect waar mensen moeite mee hebben, is kleurcodering.6
Kleurcodering: wat houdt dat in?
In veel landen wordt voor levensmiddelenverpakkingen doorgaans het volgende kleurcodesysteem gebruikt:2
- rood voor een hoge hoeveelheid van een voedingsstof, zoals suiker of vet
- oranje of geel voor een gemiddelde hoeveelheid van een voedingsstof
- groen voor een lage hoeveelheid van een voedingsstof
De afbeelding hieronder geeft een voorbeeld van het soort ‘beknopte aanduiding’ dat op de voorkant van levensmiddelenverpakkingen te vinden is.
Het is verstandig om vooral voedingsmiddelen te kiezen met een groene en oranje aanduiding, omdat deze meestal een betere keuze zijn voor een evenwichtig voedingspatroon.6
Maar als een voedingsmiddel een oranje of rode aanduiding heeft, betekent dat niet automatisch dat het 'slecht' voor je is.6 Het is zelfs zo dat mensen met diabetes soms te streng zijn op het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen die gezond (of in ieder geval niet schadelijk) voor hen zijn, zoals feta of eieren, in de veronderstelling dat een rode aanduiding betekent dat het product helemaal moet worden vermeden.6
Het kleurcodesysteem is er om duidelijk te maken hoeveel van een voedingsstof er in een bepaald voedingsmiddel zit. Het is aan jou om voeding te kiezen die vooral voedingsstoffen bevat die je graag wil binnenkrijgen en minder voedingsstoffen die je wil beperken of vermijden.7
Een opmerking over dagelijkse waarden
Dagelijkse waarden (ook wel referentie-innames, aanbevolen dagelijkse hoeveelheden of dagelijkse voedingsrichtlijnen genoemd) zijn de hoeveelheden voedingsstoffen die over het algemeen worden aangeraden voor een gezonde, evenwichtige voeding.7 Het is echter belangrijk om te beseffen dat dagelijkse waarden algemene begrippen zijn en geen aanbevelingen voor individuele personen.8
Individuele voedingsadviezen kunnen verschillen en zijn meestal gebaseerd op iemands:8
- leeftijd
- geslacht
- hoeveelheid lichaamsbeweging
- eetgewoonten
- genen
- fysiologische toestand (bijvoorbeeld zwangerschap)
Als je je ideale dagelijkse referentie-inname wilt weten, kun je het best contact opnemen met je huisarts of een voedingsdeskundige.9
Dagelijkse waarden worden ook berekend op basis van een dagelijkse inname van 2000 calorieën, maar elke persoon heeft waarschijnlijk een andere hoeveelheid calorieën en voedingsstoffen nodig (vanwege factoren als leeftijd, geslacht, hoeveelheid lichaamsbeweging enzovoort).8,9
Wat is het verschil tussen ‘kJ’ en ‘kcal’?
Meestal spreken we over ‘kilocalorieën’ (kcal), meestal gewoon ‘calorieën’ genoemd, als we de energie-eenheden van een voedingsmiddel berekenen.10
Concreet is 1 calorie de hoeveelheid warmte of energie die nodig is om de temperatuur van 1 g water met 1 graad Celsius (°C) te doen stijgen.10
‘Kilojoules’ (kJ) zijn de tegenhanger van calorieën in het metrieke stelsel.10 Een kcal is gelijk aan ongeveer 4,2 kJ.10
Enkelvoudige en complexe koolhydraten
Bij het lezen van levensmiddelen etiketten is het belangrijk om het verschil te begrijpen tussen enkelvoudige en complexe koolhydraten, omdat beide de bloedsuikerspiegel op een andere manier beïnvloeden:11
- Enkelvoudige of ‘snelle’ koolhydraten (zoals suikers, fruit en snoep) hebben een hoge glycemische index en kunnen daardoor snel worden verteerd, wat kan leiden tot een hoge bloedsuikerwaarde;
- Complexe of ‘langzame’ koolhydraten (zoals zilvervliesrijst en bonen) hebben een lagere glycemische index en veroorzaken een kleinere, langzamere stijging van de bloedsuikerwaarde.
Alert zijn op verborgen suikers bij diabetes
Het lezen van levensmiddelen etiketten is ook een goede manier om te zien of een voedingsmiddel toegevoegde suikers bevat.12 Maar terwijl het van sommige voedingsmiddelen waarschijnlijk geen verrassing is dat ze toegevoegde suikers bevatten (zoals chocolade, snoep of koolzuurhoudende dranken), zullen andere voedingsmiddelen je misschien verrassen.
Hieronder staan enkele voorbeelden van voedingsmiddelen die ‘verborgen’ suikers kunnen bevatten:12
- pastasauzen, tomatensaus, barbecuesaus en ketchup
- yoghurt
- ontbijtgranen en granola
- pindakaas en andere soorten notenpasta
- saladedressings
- eiwitrepen
Het lezen van levensmiddelenetiketten is een goede manier om een evenwichtig voedingspatroon aan te houden, wat weer kan helpen bij het maken van keuzes over hoe je met je diabetes omgaat.1
Als je kennis hebt van kleurcodes, verhoudingen van voedingsstoffen, soorten koolhydraten en hoe je ‘verborgen’ suikers kunt herkennen, kan dat je allemaal helpen bij het maken van voedingskeuzes.
V137_10-2024
Bronnen
- Lee SJ, Han MA, Park J, Ryu SY. Utilization of nutrition labels and related factors among patients with diabetes in Korea. Nutr Res Pract. 2023;17(2):297-306. DOI: 10.4162/nrp.2023.17.2.297.
- UNICEF. Front-of-Pack Nutrition Labelling: A ‘How-to’ Guide for Countries. Geraadpleegd op 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://www.unicef.org/media/118716/file
- FAO. Are Codex standards mandatory? Geraadpleegd op 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/about-codex/faq/faq-detail/en/c/454753/
- Martini D, Menozzi D. Food labeling: analysis, understanding, and perception. Nutrients. 2021;13(1):268. DOI:10.3390/nu13010268
- FAO/WHO. Codex Alimentarius, Food Labelling, 5th edition. Geraadpleegd op 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://openknowledge.fao.org/items/83a4f13a-b506-48ff-bd77-8e75c7e6fe93
- McClinchy J, Dickinson A, Wills W. 'Feta is obviously very dangerous stuff looking at all those reds': Can nutrition labelling help people living with type 2 diabetes to self-manage their condition? J Hum Nutr Diet. 2023;36(4):1131-1143. DOI: 10.1111/jhn.13152
- FAO. Handbook on food labelling to protect customers. Geraadpleegd op 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/71b7d4e0-966e-45c5-9f74-da5ebc133f66/content
- European Food Safety Authority. Dietary reference values. Bijgewerkt: 19 juni 2024. Geraadpleegd: 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/dietary-reference-values#faq
- ADA. Reading Food Labels. Geraadpleegd: 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://diabetes.org/food-nutrition/reading-food-labels/making-sense-food-labels
- Sciencedirect. Kilocalorie - An overview. Geraadpleegd: 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/kilocalorie
- Gołąbek KD, Regulska-Ilow B. Dietary support in insulin resistance: An overview of current scientific reports. Adv Clin Exp Med. 2019;28(11):1577-1585. DOI: 10.17219/acem/109976
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Spotting Hidden Sugars in Everyday Foods. Bijgewerkt op 17 juni 2024. Geraadpleegd op 14 juli 2024. Beschikbaar op: https://www.cdc.gov/diabetes/healthy-eating/spotting-hidden-sugars-in-everyday-foods.html
