Wat zijn de behandelingen voor diabetes type 1?

Miljoenen mensen wereldwijd leven met diabetes type 1: een insulineafhankelijke vorm van diabetes die wordt gekenmerkt door het afscheiden van onvoldoende insuline door de alvleesklier.

De rol van insuline is om de absorptie te bevorderen van glucose (suiker) in lichaamscellen. Wanneer glucose niet door de lichaamscellen wordt verwerkt, stapelt het zich op in het bloed en veroorzaakt het hyperglykemie. 

Insulinetherapie blijft de standaardbehandeling voor diabetes type 1, waarbij diverse toedieningsmethoden en technologische hulpmiddelen beschikbaar zijn die het dagelijks leven van patiënten verbeteren.

Nieuwe soorten behandelingen worden onderzocht of zijn in ontwikkeling. Er zijn nog veel uitdagingen om te overwinnen: 

• het vertragen van de progressie van diabetes type 1
• het overwinnen van de immuunmechanismen die de ziekte veroorzaken
• het voorkomen van het optreden van complicaties door betere technieken te ontwikkelen voor het controleren van de bloedglucosespiegel
• het creëren van insulinetoedieningssystemen die de normale alvleesklier-activiteit nabootsen. 

Behandelen van diabetes type 1 met insulinetherapie

Insulinepennen

In het begin van de jaren 80 bracht de lancering van de eerste insulinepen een revolutie teweeg in de behandeling van diabetes type 1. Compact, praktisch, discreet en nauwkeurig, het werd al snel beschouwd als een uitstekend alternatief voor spuiten en flacons.

De insulinepen bestaat uit een insulinepatroon in een pen met aan het uiteinde een fijne naald voor eenmalig gebruik. 

Er zijn twee soorten pennen:

• herlaadbaar, waarbij een insulinepatroon kan worden vervangen, 
• voor eenmalig gebruik, deze is voorgevuld en moet worden weggegooid na gebruik.

De insulinepen is nu wereldwijd de meest gebruikte behandeling voor diabetes. De pen geniet de voorkeur bij artsen en patiënten vanwege het gebruiksgemak en de nauwkeurigheid bij het toedienen van de juiste dosis. Bovendien bieden subcutane insuline-injecties een betere glykemische controle dan injecties in de diepere lagen van de huid.

Medische voorvallen (hypoglykemie, blauwe plekken of bloeding) als gevolg van onjuist gebruik kunnen echter optreden bij patiënten die de insulinepen hebben gekozen als behandelingsmethode voor diabetes type 1. Het is belangrijk dat patiënten die deze soort insulinetherapie gebruiken, technisch getraind zijn in het gebruik ervan en regelmatig worden gecontroleerd door professionele gezondheidswerkers.

Insulinepomp

Het doel van insulinepompen is om regelmatige doses snel- en ultrasnelwerkende insuline te verstrekken. Een continue basale dosering wordt gedurende de dag toegediend wanneer dit nodig is, terwijl bij hyperglykemie een extra dosis kan worden gegeven.

De insulinepomp is een programmeerbaar apparaat met een afneembaar infusie-systeem. Het kan worden aangepast aan de specifieke kenmerken en behoeften van elke individuele gebruiker. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om de parameters voor insulinetoediening aan te passen aan het tijdstip of de situatie (fysieke activiteit, ziekte, enz.).                                                                                                     

Vandaag de dag is de insulinepomp een van de meest betrouwbare en effectieve behandelingen voor diabetes type 1. Het verbetert de kwaliteit van leven van mensen met diabetes door een optimale bloedglucosecontrole te bieden en het risico op hypoglykemie te beperken.

Nieuwe behandelingsperspectieven

Kunstmatige alvleesklier

Omdat zelfbehandeling van diabetes type 1 moeilijk en beperkend blijft, is de vraag naar de ontwikkeling van 'closed-loop' insulinetherapiesystemen aanzienlijk gegroeid.

De eerste klinische onderzoeken die de betrouwbaarheid van dergelijke apparaten aantonen, zijn in 2010 uitgevoerd. Het was echter pas in 2017 dat het eerste hulpmiddel, ten onrechte aangeduid als kunstmatige alvleesklier, werd goedgekeurd na niet-gerandomiseerde klinische onderzoeken. 

Het is geen transplanteerbaar kunstorgaan, maar een bundel van geavanceerde technologie die een apparaat voor continue glucosemonitoring (CGM), een externe insulinepomp en een controle-unit (soms een smartphone) met elkaar combineert.                                                                                                                    

De verkregen resultaten zijn zeer bemoedigend. Klinische onderzoeken hebben aangetoond dat het gebruik van een kunstmatige alvleesklier het percentage van de tijd dat wordt besteed binnen het optimale bloedglucosebereik met 10% verhoogt, de tijd die wordt besteed met hypoglykemie met de helft vermindert en HbA1c (geglyceerde hemoglobine) met 0,3 % verbetert.

Gezien de doeltreffendheid zou de kunstmatige alvleesklier zich in de nabije toekomst wel eens kunnen vestigen als de standaardbehandeling voor diabetes type 1. De kwaliteit van leven van mensen met diabetes zou sterk worden verbeterd, met verbeterde controle van hun bloedglucosewaarden, waardoor het dagelijks leven niet alleen comfortabeler wordt maar ook minder angstig, waardoor een betere slaap mogelijk is en meer flexibiliteit in de eetgewoonten wordt geboden. 

Alvleesklier- en eilandjes van Langerhans-transplantaties en stamceltherapie

Er zijn momenteel twee behandelingstrategieën voor het vervangen van bètacellen in de alvleesklier van mensen met diabetes type 1: 

• transplantatie van de eilandjes van Langerhans die insulineproducerende bètacellen van de pancreas bevatten
• transplantatie van een alvleesklier van een donor.

Deze twee behandelingen hebben echter hun beperkingen vanwege het beperkte aantal donoren en de beperkingen die gepaard gaan met immunosuppressieve behandeling, omdat de patiënt medicatie moet nemen om afstoting van het orgaan te voorkomen; dit veroorzaakt vaak een aanzienlijk aantal bijwerkingen.

Om deze obstakels te overwinnen, hebben internationale onderzoeksteams de techniek ontwikkeld om de eigen pluripotente stamcellen van de patiënt te gebruiken als basis voor het genereren van onbeperkte insulineproducerende cellen.

In de afgelopen tien jaar is er aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het genereren van functionele bèta-pancreascellen uit menselijke stamcellen. Het immuunsysteem van de patiënt valt echter de getransplanteerde pancreascellen aan. 

Om te voorkomen dat de succeskansen van deze behandeling worden aangetast door afstoting, werken laboratoria momenteel aan een aantal oplossingen met behulp van inkapseltechnologie, immunomodulatie-aanpak en genbewerkingstechnieken.

Insulinepillen

Internationale teams van onderzoekers werken al tientallen jaren aan de ontwikkeling van een pil op basis van insuline, met als doel om mensen met diabetes type 1 hun dagelijkse insuline-injecties te besparen en het voor hen ook gemakkelijker te maken om zich aan hun behandelingsprogramma's te houden.

Deze behandelingsmethode wordt momenteel uitgevoerd in klinische onderzoeken. De uitdaging van orale insulinetoediening wordt des te ingewikkelder, omdat insuline gemakkelijk wordt afgebroken door maagzuren en slecht door de darmwand wordt geabsorbeerd. Het moet daarom ingekapseld worden in een beschermende zuurresistente coating. 

Meer recent is onderzoek gedaan naar capsules met insuline in suspensie in een ionenvloeistof en gecoat met zuurresistente moleculen. Na de eerste positieve resultaten moeten onderzoekers nu preklinische tests uitvoeren die aantonen of de pil op lange termijn niet giftig is. 

Andere onderzoekers hebben een capsule ontwikkeld die insuline in de maagwand kan injecteren met een micronaald om perforatie te voorkomen.

Vandaag de dag worden er ook andere soorten insulinepillen onderzocht in klinische onderzoeken. Het doel is het bepalen van de optimale dosering en de verdraagbaarheid door het lichaam van deze nieuwe orale behandelingen, die, indien succesvol, het leven gemakkelijker kunnen maken voor mensen met diabetes type 1.

Behandeling met immunotherapie: naar een diabetesvaccin

Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte die de geleidelijke vernietiging van insulineproducerende bètacellen veroorzaakt.

Het onderliggende concept achter de ontwikkeling van een diabetesvaccin is het voorkomen dat het immuunsysteem de resterende alvleeskliercellen aanvalt, zodat de insulineproductie doorgaat.

In de afgelopen tien jaar hebben bijna 70 klinische onderzoeken de doeltreffendheid getest van een reeks immunotherapiebenaderingen die de auto-immuunreactie specifiek voor diabetes type 1 kunnen afzwakken.

Een van de meest veelbelovende aanpakken voor de ontwikkeling van een diabetesvaccin is het gebruik van anti-CD3 monoklonale antilichamen. Dit antilichaam vermindert het verlies van functionele bèta-pancreascellen tot zeven jaar na het begin van diabetes type 1. 

Een recent klinisch onderzoek toonde aan dat de toediening van anti-CD3-antilichamen aan familieleden van patiënten met diabetes type 1, die zelf een hoog risico lopen om de ziekte te ontwikkelen, de progressie ervan met gemiddeld twee jaar vertraagde. Kan de droom van een effectief diabetesvaccin werkelijkheid worden?