Een gids voor HbA1c: Over de HbA1c-test
HbA1c staat voor “geglyceerd hemoglobine”, een belangrijke marker voor de bloedglucosewaarden over een langere termijn. [1, 2]
Het bepalen van HbA1c-waarden kan je helpen bij het diagnosticeren van diabetes en prediabetes [1]. Als je al diabetes hebt, kan een HbA1c-test jou en je zorgteam ook helpen om de aandoening onder controle te houden [3].
In deze handleiding bekijken we wat HbA1c-tests zijn, hoe je een HbA1c-test moet laten uitvoeren, waarom het nodig is om HbA1c-waarden te meten en wat de verschillen zijn tussen HbA1c-tests en andere vormen van bloedglucosemetingen.
Wat is HbA1c?
De HbA1c-test is ook bekend als de A1C-test, de geglyceerde hemoglobinetest of de hemoglobine A1c-test [2]. Het meet “geglyceerde hemoglobine” — dat wil zeggen hemoglobine “omhuld” met glucose uit de bloedbaan [2]. Zodra glucose uit voedsel is verkregen en in de bloedbaan komt, hecht het zich aan hemoglobine — het eiwit dat het bloed zijn helderrode kleur geeft en waarvan de belangrijkste rol is om zuurstof van de longen naar alle cellen in ons lichaam te vervoeren [2]. Dit glycatieproces is normaal [1]. Als gevolg daarvan hecht glucose aan hemoglobine.[3]
Hogere bloedglucosewaarden zijn te zien aan het oppervlak van het hemoglobine-eiwit [2]. De HbA1c-test meet het percentage rode bloedcellen met glucose-omhulde hemoglobine [3]. Hoe hoger het percentage, hoe meer glucose je waarschijnlijk in je bloed heeft.
Wat is een HbA1c-test?
De HbA1c-bloedtest wordt gebruikt om te bepalen of de gemiddelde bloedglucosespiegels van een persoon binnen het ‘normale’ bereik liggen (waar ‘geen diabetes’ onder valt) of binnen de streefwaarden vallen, voor de behandeling van en controle over diabetes [1, 2]. De test toont de gemiddelde bloedglucosespiegel van de afgelopen 90 dagen [2].
De HbA1c-test kan ofwel op een zorgpunt worden uitgevoerd (d.w.z. in een huisartsenpraktijk, in een ziekenhuis, enz.) of naar een laboratorium worden gestuurd [2, 4].
Voor de test is geen speciale voorbereiding nodig. Men hoeft niet nuchter te zijn als er een bloedmonster genomen wordt uit de vinger of arm. [3]
Alle zorgverleners die voor een persoon met diabetes zorgen, moeten een HbA1c-test volledig kunnen begrijpen en interpreteren, of ze nu een arts, een verpleegkundige of een apotheker zijn [2, 3].
HbA1c-waarden: Wat is een normaal bereik voor HbA1c?
HbA1c-testresultaten vallen meestal binnen de volgende bereiken [1]:
- 4,0%-5,6%: normaal bereik of geen diabetes
- 5,7%-6,4%: prediabetes
- 6,5% of hoger: diabetes
Als je prediabetes hebt, geldt: hoe hoger je HbA1c-waarden, hoe hoger je risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 [3].
Over het algemeen kan je zorgteam aanbevelen dat je, als je diabetes type 2 hebt, de HbA1c-waarden onder 7% houdt, gepaard met een gezonde levensstijl [1, 5, 6].
Er kunnen echter verschillende factoren aan de orde komen die je persoonlijke HbA1c-streefwaarden bepalen [3, 6]. Zo kunnen mensen die vatbaar zijn voor hypoglykemie, die al ernstige complicaties hebben ontwikkeld of bij wie de diabetes al lang bestaat, deze streefwaarde verhogen tot minder dan 8% [5, 6].
Daarentegen kan een striktere limiet van minder dan 6,5% worden ingesteld voor mensen:
- bij wie de diabetes vrij recent is begonnen,
- die diabetes type 2 hebben die alleen wordt behandeld met veranderingen in levensstijl of alleen met metformine,
- die geen significante cardiovasculaire ziekte, geen complicaties en een lange levensverwachting hebben [6]
Dit kan ook worden voorgeschreven als het risico op ernstige hypoglykemie of andere bijwerkingen van de behandeling laag is [6].
Bij diabetes type 1 is het risico op hypoglykemie groter [6], dus het instellen van een lagere, strengere HbA1c-limiet brengt meer risico’s met zich mee. Hoewel verschillende landen en internationale organisaties geen consensus hebben bereikt over de drempel die complicaties helpt voorkomen, wordt over het algemeen aanbevolen dat de HbA1c-waarden tussen 6,5 en 7,5% blijven [7].
Nieuw onderzoek suggereert echter dat het risico op complicaties bij diabetes type 1 tot een minimum beperkt kan worden door het HbA1c tussen 6,5% en 6,9% te houden [7].
De voordelen van het bereiken van HbA1c-streefwaarden
HbA1c-tests kunnen chronische hyperglykemie — of hoge bloedglucosespiegels — voorspellen en voorkomen, wat kan helpen om het risico op complicaties op lange termijn te verminderen [1].
Talrijke onderzoeken hebben aangetoond dat het bereiken van HbA1c-streefwaarden het risico op het ontwikkelen van microvasculaire complicaties zoals retinopathie, neuropathie en diabetische nierziekte bij zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 vermindert [2, 6].
Het risico op hartaanvallen, beroerte en cardiovasculaire ziekten is ook lager met goede glykemische controle [1, 6], vooral op de lange termijn [2].
Het is echter belangrijk voor zorgverleners om te onthouden dat bij sommige patiënten met diabetes type 1 (en polymedicatie type 2) het risico op ernstige hypoglykemie zwaarder weegt dan de mogelijke voordelen van intensieve glykemische controle [6].
Hoe vaak moet HbA1c worden gecontroleerd?
A1C-tests moeten routinematig worden uitgevoerd bij alle patiënten met diabetes, vanaf de eerste diagnose en vervolgens als onderdeel van de voortgezette diabeteszorg [6].
Zodra diabetes is gediagnosticeerd, moet HbA1c ongeveer elke drie maanden worden gecontroleerd om te bepalen of glykemische streefwaarden zijn bereikt en worden vastgehouden [5, 6].
Mensen met diabetes bij wie de medicatie is veranderd, moeten ook hun HbA1c om de drie maanden laten controleren [2].
Voor mensen met diabetes type 1 beveelt de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO) aan om vaker te controleren dan de frequentie van tweemaal per jaar die wordt aanbevolen voor diabetes type 2 [8].
Het verschil tussen HbA1c-tests en bloedglucosecontrole
Zowel HbA1c-tests als bloedglucosecontrole kunnen worden gebruikt om de bloedglucosespiegel te meten, maar er zijn verschillen tussen de twee soorten tests.
De HbA1c-test kan meten wat de glucosespiegel gemiddeld is over een periode van 2-3 maanden [1, 5], terwijl bloedglucosetests je een meting geven op een bepaald tijdstip [1, 8].
Bloedglucosecontrole kan dus korte termijn variaties in je bloedglucose vastleggen, wat de HbA1c-test niet kan doen [3]. Twee mensen kunnen bijvoorbeeld dezelfde HbA1c-waarden hebben, maar één daarvan kan pieken en dalen in bloedglucose ervaren [3].
Als je kunt zien hoe je bloedglucose in de loop van de dag fluctueert en welke activiteiten of voedingsmiddelen er invloed op hebben, kan dit je helpen bij directe behandelingsinterventies, zoals het nemen van insuline. Het kan je ook helpen om episoden van hyperglycemie (hoge glucosespiegel) of hypoglycemie (lage glucosespiegel) te vermijden [6].
Complicaties van diabetes
Anderzijds correleert de HbA1c-test goed met het risico op complicaties van diabetes op de lange termijn, dus het is een geweldige manier om toezicht te houden op een chronische aandoening zoals diabetes en deze onder controle te houden [1, 3].
Sommige onderzoeken hebben gesuggereerd dat de HbA1c-test nauwkeuriger is dan bloedglucosecontrole bij het voorspellen van het risico op retinopathie, beroerte, hartziekte en mortaliteit door alle oorzaken [9, 10]. De WHO waarschuwt echter dat het bewijs hier onduidelijk blijft [9].
Diagnose van diabetes
Voor het diagnosticeren van diabetes is de HbA1c handiger. Je hoeft niet nuchter te zijn wanneer je de test doet, zoals bij de nuchtere plasmaglucosetest of de orale glucosetolerantietest (OGTT) [8, 9].
Er zijn echter bepaalde factoren die het HbA1c minder nauwkeurig kunnen maken, zoals genetische factoren of bepaalde ziekten zoals malaria of bepaalde anemieën [9]. Het is ook de moeite waard om op te merken dat hoewel HbA1c-tests nuttig en handig zijn in vergelijking met metingen van plasmaglucose voor de diagnose van diabetes, HbA1c-tests in veel landen niet beschikbaar zijn [9].
De WHO waarschuwt ook dat een enkele HbA1c-test niet genoeg is om de diagnose diabetes te stellen en dat meer onderzoek onder alle grote etnische groepen nodig is om te bepalen of HbA1c-waarden nauwkeurig complicaties van diabetes voorspellen [9].
Hba1c conversietabel
Volgens Sherwani et al. (2016) [1] laat de volgende conversietabel zien hoe HbA1c-waarden correleren met gemiddelde bloedglucosespiegels en risico op diabetes en diabetesgerelateerde complicaties:
| HbA1c-waarden | Status | Bloedglucosespiegel |
|---|---|---|
| 5% (31 mmol/mol) | Normaal (geen diabetes) | 5,4 mmol/l (97 mg/dl) |
| 6% (42 mmol/mol) | 7,0 (126 mg/dl) | |
| 7% (53 mmol/mol) |
Prediabetes |
8,6 (155 mg/dl) |
| 8% (64 mmol/mol) | Diabetes (onder controle) | 10,2 (184 mg/dl) |
| 9% (75 mmol/mol) | Diabetes (hoog risico op complicaties) | 11,8 (212 mg/dl) |
| 10% (86 mmol/mol) | 13,4 (241 mg/dl) | |
| 11% (97 mmol/mol) | Diabetes (hoogste risico op complicaties) | 14,9 (268 mg/dl) |
| 12% (108 mmol/mol) | 16,5 (297 mg/dl) |
De HbA1c-bloedtest is een hoeksteen van diabetesdiagnose en -zorg [1, 3].
De test heeft zowel voor- als nadelen, maar over het algemeen is het testen van geglyceerde hemoglobine een handige en nauwkeurige manier om de bloedglucosespiegels te meten, en het HbA1c-bereik is cruciaal voor het vaststellen van het risico op diabetes en diabetesgerelateerde complicaties.
Bronnen:
- Sherwani, S. I., Khan, H. A., Ekhzaimy, A., Masood, A., & Sakharkar, M. K. “Significance of HbA1c test in diagnosis and prognosis of diabetic patients.” Biomarker Insights 2016:11 95–104 doi: 10.4137/BMI.S38440. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.4137/BMI.S38440
- Eyth, E., & Naik, R. “Hemoglobin A1C.” [Updated 2021 Apr 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549816/
- “All About Your A1C.” Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Accessed March 3, 2022. https://www.cdc.gov/diabetes/managing/managing-blood-sugar/a1c.html
- “Definitions: Point of Care testing.” Department of Health, Australian Government. Accessed March 3, 2022. https://www1.health.gov.au/internet/publications/publishing.nsf/Content/qupp-review~qupp-definitions
- “Diabetes: Type 2 diabetes management.” World Health Organization (WHO) Package of Essential Noncommunicable Diseases (PEN). https://www.who.int/ncds/management/2.2_DIABETES_Type_2_management-WHOPEN.pdf
- ARG, T. “Glycemic Targets: Standards of Medical Care in Diabetes—2018.” American Diabetes Association, Diabetes Care 1 January 2018; 41 (Supplement_1): S55–S64. https://doi.org/10.2337/dc18-S006
- Lind M, Pivodic A, Svensson A, Ólafsdóttir A F, Wedel H, Ludvigsson J et al. “HbA1c level as a risk factor for retinopathy and nephropathy in children and adults with type 1 diabetes: Swedish population based cohort study.” BMJ 2019; 366:l4894 doi:10.1136/bmj.l4894
https://www.bmj.com/content/366/bmj.l4894 - “Global report on diabetes.” World Health Organization, 2016. https://www.who.int/publications/i/item/9789241565257
- “Use of Glycated Haemoglobin (HbA1c) in the Diagnosis of Diabetes Mellitus: Abbreviated Report of a WHO Consultation.” (No. WHO/NMH/CHP/CPM/11.1). World Health Organization, 2011. https://www.who.int/diabetes/publications/report-hba1c_2011.pdf
- Johns Hopkins University Bloomberg School of Public Health. “Hemoglobin A1c outperforms fasting glucose for risk prediction.” ScienceDaily. ScienceDaily, 10 March 2010. https://www.sciencedaily.com/releases/2010/03/100303192434.htm
