Is er een verband tussen diabetes en vervuiling?

In de lucht, in water en in het voedsel dat we eten kunnen verontreinigende stoffen aanwezig zijn [1]. Sommigen onder jullie vragen zich daarom misschien af wat het effect is op onze gezondheid op lange termijn, en in het bijzonder of er een bewezen verband bestaat tussen diabetes en vervuiling. Dit artikel heeft tot doel enkele antwoorden te geven.

Kan vervuiling diabetes veroorzaken?

In onze omgeving zijn er verschillende verontreinigende stoffen waarvan je misschien al gehoord hebt:

• luchtverontreinigende stoffen, zoals zwaveldioxide, stikstofoxiden, koolstofoxide, koolwaterstoffen, halogenen en fijnstof [2,3];
• persistente organische polluenten (POP’s) zoals PCB's (gepolychlorineerde bifenylen), dioxinen, pesticiden en vlamvertragende middelen [1];
• hormoonontregelende stoffen, zoals bisfenol A, ftalaten en triclosan [1];
• bepaalde metalen, zoals arseen en tin [1];
• nitrosaminen [1];
• bacteriële toxinen [1].

Talrijke studies hebben aangetoond dat deze stoffen verschillende effecten kunnen hebben op onze gezondheid, vooral hoge bloeddruk, kanker, ademhalings- en hart- en vaataandoeningen, en stofwisselingssyndroom [1,2,3].

In de afgelopen jaren hebben onderzoekers zich ook gericht op lucht-, water- en voedselvervuiling als factor bij diabetes. Studies bevestigen meestal dat langdurige blootstelling aan bepaalde vervuilende stoffen het risico op ontwikkeling van diabetes inderdaad kan verhogen [1,2,3,4,5]. Volgens een studie die in 2018 werd gepubliceerd in The Lancet Planetary Health, is fijnstof alleen al verantwoordelijk voor 3,2 miljoen gevallen van diabetes wereldwijd [5].

Het verband tussen diabetes en vervuiling wordt nog steeds slecht begrepen, maar er zijn plausibele verklaringen gevonden [2,6]. Blootstelling aan bepaalde verontreinigende stoffen leidt naar veronderstelling tot een verscheidenheid aan biologische reacties, die allemaal betrokken zijn bij de ontwikkeling van diabetes: oxidatieve stress en ontsteking, ontregeling van glucosemetabolisme, insulineresistentie en verhoogde waarden van lipiden (vetten) in het bloed [2,3,6,7].

Vervuiling en diabetes type 1

Het ontstaan van diabetes type 1 houdt verband met genetiek, maar ook met omgevingsfactoren, waarvan vervuiling er één [1] kan zijn.

Uit studies blijkt inderdaad dat blootstelling aan bepaalde verontreinigende stoffen diabetes type 1 kan bevorderen [1]:

• hormoonontregelende en luchtverontreinigende stoffen, vooral als de blootstelling in de baarmoeder of in de vroege kindertijd plaatsvindt [1,4];
• persistente organische polluenten [8];
• nitraten in drinkwater [1];
• nitrosaminen in voedingsadditieven [1];
• bepaalde pesticiden [8].

Er is meer onderzoek nodig om te bepalen in welke mate en op welk niveau van blootstelling elk van deze verontreinigende stoffen een factor kan zijn voor de ontwikkeling van diabetes type 1 bij mensen met genetische aanleg [1].

Vervuiling en diabetes type 2

Genetiek, levensstijl en omgeving zijn drie risicofactoren voor diabetes type 2 [7].

In verschillende recente studies is bevestigd dat vervuiling, met name luchtverontreinigende stoffen, een betrokken omgevingsfactor is bij het ontstaan van diabetes type 2 [2,3,7]. Uit deze studies blijkt effectief dat leven op plaatsen met goede wandelmogelijkheden en nabijheid tot groene ruimtes het risico op diabetes type 2 vermindert [7]. Daarentegen is leven in een omgeving met veel verkeer in verband gebracht met een hoger risico op diabetes type 2 [7].

Blootstelling aan arseen, dat vaak aanwezig is in drinkwater, tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder kan ook de alvleesklierfunctie beïnvloeden en het risico op diabetes type 2 verhogen [1,4]. Tot slot kan contact met ftalaten en hormoonontregelende stoffen in kunststoffen en vele producten zoals verf en cosmetica de insulineresistentie bevorderen en zo bijdragen aan het ontstaan van diabetes type 2 [1,8].

In deze studies wordt het belang van minder blootstelling aan verontreinigende stoffen in ons dagelijks leven benadrukt. Op individueel niveau is het raadzaam om op de hoogte te blijven en de preventieve aanbevelingen te volgen om de invloed van deze vervuiling op je gezondheid te beperken.